فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان ایران
پیاپی 1 (سال 1378)

به منظور دستیابی به زمان نگهداری مفید بذرهای گیاهان مرتعی در شرایط طبیعی و همچنین زمان شکست دوره خوب آنها، بذرهای 62 گونه و اکوتیپ گیاهی از مناطق مختلف جمع آوری شد و درصد قوه رویایی آنها در فواصل زمانی 6 ماهه به مدت ده سال تعیین گردید. از آنجاییکه خصوصیات مرفولوژیکی بذرها در دیرزیستی یا طول عمر بذر از عوامل موثر می باشد، لذا ویژگی های ظاهری بذر هرگونه به تفکیک مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تحقیق انجام شده نشان می دهد که از جمله عوامل موثر در عمر بذر ویژگی های مرفولوژیکی، تنوع اکوتیپها، سختی بذر و اندازه بذر می باشد. از ویژگی های مرفولوژیکی بذر در تیره گرامینه می توان وجود گلومها را که عمل حفاظتی از بذرها را عهده دار هستند و همچنین شکل بذر را موثر ذکر کرد؛ بطور کلی بذرهای مسطح نسبت به بذرهای کروی از طول عمر کمتری برخوردارند. تنوع اکوتیپها نیز در برخی از گونه ها از عوامل موثر محسوب می شوند، بطوریکه این تفاوتها در اکوتیپ گونه های Agrostis tenuis و Bromus inermis مشخص گردید. سختی بذر یا ضخامت پوسته بذر علاوه بر دارا بودن نقش حفاظتی از جنین بذر، مانع از نفوذ رطوبت و یا صدمات طبیعی می گردد که ین مساله در تیره لگومینوز به ویژه Melilotus officinalis مشاهده می شود. به لحاظ اندازه بذر، معمولا بذرهای ریز به دلیل کمی مواد غذایی و مصون بودن از صدمات ماشینی در عملیات بوجاری نسبت به بذر درشت از دیرزیستی بیشتری برخوردارند.

با توجه به اهمیت کشت مخلوط در افزایش بهره وری از واحد سطح، کشت مخلوط گندم و ماشک گل خوشه ایبا هدف افزایش محصول گندم و تولید علوفه بررسی گردید 5 تیمار T1 (کشت هرساله ماشک)، T2 (کشت هرسال مخلوط گندم و ماشک)، T3 (کشت گندم با کود ازت دار در تناوب با آیش)، T4 (کشت مخلوط گندم و ماشک در تناوب با ماشک)، T5 (کشت گندم بدون کود ازت دار در تناوب با آیش) با استفاده از طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار طی 4 سال در ایستگاه تحقیقات آب و خاک کوهین قزوین مورد بررسی قرار گرفت. به طور کلی ماشک باعث افزایش ازت کل خاک گردید. تیمارهای T4 و T2 به ترتیب بیشترین عملکرد بیولوژیک را داشتند. تیمار T2 از لحاظ عملکرد دانه و تیمار T4 از لحاظ عملکرد علوفه بیشتر از بقیه بودند. تیمار T5 کمترین عملکرد دانه، علوفه و تولید بیولوژیک را داشت.

پیرو دستیابی به معادله کلی برای توضیح چگونگی اثرات متقابل بافت خاک، بارندگی و درجه انبوهی بر روی میزان رشد و سرسبزی تاغکاری ها [5]، طرح حاضر به صورت ملی و پیشاهنگ در چند منطقه مبتلا به مساله پژمرده شدن تاغزارهای دست کاشت، از جمله یزد، به اجرا درآمد. هدف از اجرای واسنجی معادله کلی مذکور برای شرایط ویژه منطقه و دستیابی به رقم بهینه انبوهی تاغکاری ها و همچنین معرفی عینی دستاوردها به واحد اجرا بوده است. برای این منظور تیمارهای انبوهی در دو سطح کمتر و دو سطح بیشتر از رقم محاسبه شده از روی معادله کلی و همچنین خود رقم محاسبه شده و شاهد (جمعا 6 تیمار انبوهی) در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار، از ابتدای فصل رویش سال 1372 [1]، بر روی درختانی که تا آن زمان 15 فصل رویشی را پشت سرگذارده بودند، اجرا شد. پس از اجرای عملیات تنک کردن، میزان ارتفاع (H) و قطر تاج (CD) درختان باقیمانده اندازه گیری شد و در طول 5 دروه رویش بعدی، تا پایان فصل رویش سال 1376، هر سال تکرار شد. در پایان دوره رویش پنجساله اول پس از تنک کردن، رشد ارتفاع و قطر تاج و شاخص رشد اندازه درختان در تیمارهای مختلف، در فاصله اولین و آخرین اندازه گیری مورد تجزیه و تحلیل ترسیمی و آماری قرار گرفت. تجزیه واریانس درصد رشد ارتفاع، قطر تاج و شاخص اندازه درختان نشان می دهد که بیشترین درصد رشد ارتفاع در تیمار شماره 4 (با انبوهی 60 اصله در هکتار) و بیشترین درصد رشد تاج در تیمار شماره 3 (با انبوهی 55 اصله در هکتار) دیده می شود و بیشترین درصد رشد شاخص اندازه درختان [2 (CD) * H] نیز مربوط به تیمار شماره 3 است. در کلیه موارد فوق، کمترین میزان رشد همواره مربوط به تیمار شاهد بوده و به رغم اختلافات قابل توجه و جهت دار در بین تیمارها، هیچیک از تفاوتهای موجود معنی دار نیست. میزان رشد پنج ساله قطر تاج درختان چندین برابر رشد ارتفاعی آنها بوده و شدت این رشد در تیمارها همواره بسیار بیشتر از شاهد است. نتایج مذکور حاکی از صحت و دقت معادله مذکور برای تعیین رقم صحیح انبوهی تاغکاری ها در منطقه یزد است. 1- بررسی های مقدماتی برای اجرای این طرح از ابتدای پاییز سال 1371 شروع شد.